مطالعه و ارزیابی ژئوشیمیایی سنگهای منشاء احتمالی در حوضه طبس جنوبی

چکیده: اهداف این مطالعه تعیین خصوصیات ژئوشیمیایی ماده آلی موجود در سازندهای شیشتو، سردر و بغمشاه و نیز ارزیابی پتانسیل هیدروکربن زایی آن ها به عنوان سنگ های منشاء احتمالی در حوضه طبس جنوبی است. بر اساس مقادیر toc و s1+s2 به دست آمده از روش پیرولیز راک-ایول، سازندهای شیشتو و سردر پتانسیل «متوسط» تا «خوب» و سازند بغمشاه پتانسیل «ضعیف» تا «متوسطی» برای تولید هیدروکربن دارند. مقادیر شاخص هیدروژن (hi) و شاخص اکسیژن (oi) همراه با شاخص هیدروکربن تولیدی (s2/s3) نشان می دهند که سازندهای شیشتو و سردر حاوی ترکیبی از کروژن های نوع iii و iv بوده در حالیکه سازند بغمشاه عمدتاً از کروژن نوع iv ترکیب یافته است. به علت مقادیر بسیار پایین s2 تعیین بلوغ حرارتی، علاوه بر داه های tmax، داده های شاخص تولید (pi) و انعکاس ویترینایت (%ro) انجام گردید. بلوغ مواد آلی در سازندهای شیشتو و سردر در محدوده «بیشینه زایش نفت تا انتهای پنجره نفتی» و سازند بغمشاه در «اوایل پنجره نفتی» تعیین شد. بنابراین سازندهای مورد مطالعه در ناحیه طبس تنها توانایی تولید هیدروکربن گازی را دارا هستند. بررسی پارامترهای تفسیری (tar، pr/ph، pr/nc17، ph/nc18 و cpi) و الگوی کروماتوگرام های گازی مواد استخراج شده از سنگ حاکی از ماده آلی نوع iiو iii/ii بوده و شرایط نیمه اکسیدی محیط رسوبگذاری را معرفی می نماید. نسبت هوپان هایc29/c30، c35hs/c34hs، c31hr/c30hopane، ترپان های سه حلقه ایc26/c25 و استران c29/c27 20r نشان می دهند که رسوبات مورد مطالعه از نوع شیل های دریایی تا ساحلی هستند. نسبت های pr/(pr+ph) و c27 dia(dia+reg)، عدم حضور c28bnh و الگوی توزیع هوموهوپان های c31-c35 در کروماتوگرام های جرمی هوپان ها (m/z 191) حاکی از حکمفرمایی شرایط نیمه اکسیدی رسوبگذاری را معرفی می-نماید. ترکیب ماده آلی بر اساس شاخص های بیومارکری منشاء، مخلوطی از مواد جلبکی با منشاء دریایی و گیاهان عالی تخریبی است که می تواند بیانگر محیط های ساحلی باشد. نسبت های بلوغ بیومارکری شامل c32 22s/(22s+22r)،?? moretane/?? hopane، ts/(ts+tm)، c29 20s/(20s+20r)،c29 ??/(??+??)، c27 dia/(dia+reg) و شاخص های غیربیومارکری بلوغ نیز نشان می دهند که سازندهای شیشتو و سردر در درون پنجره نفتی و به احتمال قوی در انتهای بیشینه زایش نفت قرار دارند. بنابراین با توجه به کیفیت ماده آلی به دست آمده از مطالعات بیومارکری، به نظر می رسد سازندهای مذکور توان هیدروکربن زایی بیشتری در مقایسه با مقدار تعیین شده از روش پیرولیز راک-ایول دارا باشند.